Kręgi szyjne – osteologia

Siedem kręgów szyjnych stanowi połączenie szyi z głową. Kręgi szyjne 3, 4, 5 oraz 6 uważa się za typowe kości tej grupy, natomiast kręgi C1, C2 oraz C7 za wyjątkowe (C od cervical – szyjny). Kręgi szyjne są najmniejszymi kręgami człowieka (nie licząc kręgów kości guzicznej). Są tak uformowane, aby można było wykonywać obszerne ruchy szyją, muszą więc być najbardziej mobilną częścią kręgosłupa.

Typowe kręgi szyjne III, IV, V, VI

W części przedniej znajduje się trzon kręgu, który od góry jest lekko wklęsły a od dołu lekko wypukły. W części tylnej wystaje krótki, rozdwojony wyrostek kolczysty, który może być dobrze widoczny i wyczuwalny palpacyjnie u osób chudych. Pomiędzy trzonem a wyrostkiem kolczystym w objęciach blaszki kręgu znajduje się duży, trójkątny otwór kręgowy, przez który przebiega rdzeń kręgowy i jego opony. Wyrostek kolczysty i trzon kręgu pochylony jest do tyłu.

Wyrostki stawowe górne położone są pod kątem około 45 stopni w górę i do przodu, natomiast dolne w dól ku tyłowi.

Do przodu od wyrostków stawowych znajdują się wyrostki poprzeczne. Wyrostki poprzeczne mogą być podzielone tkanką łączną na dwie części. Przez otwory wyrostków poprzecznych przechodzi tętnica kręgowa wraz z jednoimiennymi żyłami i splotami nerwów współczulnych. Na wyrostkach poprzecznych znajdują się dwa guzki: przedni i tylny, między którymi znajdować może się bruzda dla nerwów rdzeniowych.

Palpacja

• Wyrostki stawowe C3/C4 można wypalpować dobocznie od wyrostka kolczystego kręgu obrotowego.
• Inne stawy międzykręgowe można wypalpować na wysokości wyrostka kolczystego danego segmentu.
• Wyrostki poprzeczne mogą być wyczuwalne w głębokiej palpacji.
• Można wyczuć guzek tętnicy szyjnej kręgu VI bocznie i do tyłu od I chrząstki pierścieniowatej krtani.

Kręg I (szczytowy, atlas)

Przede wszystkim kręg ten nie ma trzonu. Zbudowany jest z dwóch łuków: dłuższego tylnego i krótkiego przedniego. W częściach środkowych łuków napotykamy guzki tylny i przedni. Tylny guzek stanowi pozostałość po wyrostku kolczystym, a dzięki temu, że nie odstaje pozwala na wykonywanie obszernego ruchu wyprostnego.

Po bocznych stronach widzimy masywne części boczne atlasu, które stanowią powierzchnie stawowe dla połączenia z czaszką od góry i z kręgiem obrotowym od dołu. Bocznie od nich wystają szerokie wyrostki poprzeczne, przez które przechodzi tętnica kręgowa, żyły kręgowe oraz nerwy współczulne.

Po wyjściu z otworu wyrostka poprzecznego tętnica kręgowa wytwarza bruzdę na łuku tylnym nazwaną bruzdą tętnicy kręgowej, na której biegnie też I nerw szyjny.  

Otwór kręgowy jest duży i owalny. Warto nadmienić, że na wysokości C1 znajduje się rdzeń przedłużony. Pośrodku łuku przedniego od wewnętrznej strony znajduje się dołek zębowy, czyli powierzchnia stawowa dla zęba obrotnika C2.

Palpacja:

• Bardzo dobrze wyczuwalne są wyrostki poprzeczne umiejscowione między wyrostkiem sutkowatym kości skroniowej a gałęzią żuchwy.
• Podczas głębokiego nacisku między wyrostkiem kolczystym C2 a kością potyliczną, można wyczuć guzek tylny kręgu szczytowego.

Kręg II (obrotowy, axis)

Drugi kręg szyjny wyróżnia się przede wszystkim swoim zębem, który odchodzi od trzonu w górę, aby stworzyć połączenie stawowe z kręgiem szczytowym. Tak naprawdę ząb jest przedłużeniem trzonu kręgu szczytowego, jednak w trakcie dorastania zrasta się on z kręgiem obrotowym. Z przodu zęba znajduje się powierzchnia stawowa przednia, która styka się z łukiem przednim kręgu szczytowego, a na stronie tylnej zęba lokalizujemy powierzchnie stawową tylną, która łączy się z więzadłem poprzecznym kręgu szczytowego. 

Wyrostek kolczysty jest dość masywny i długi, jego koniec jest rozdwojony. Jest to pierwszy wyrostek kolczysty, który jesteśmy w stanie wyczuć palpacyjnie.

Powierzchnie stawowe górne położone są po bocznych, masywnych częściach kręgu. Łączą się one z wyrostkami stawowymi dolnymi kręgu szczytowego. Ich skośne położenie, ku dołowi w bok pozwala na bardzo duży zakres ruchów rotacyjnych.

W częściach bocznych tak jak we wszystkich kręgach szyjnych znajdują się wyrostki poprzeczne, przez które przechodzi tętnica i żyła kręgowa.

Kręg obrotowy nie ma wcięcia górnego, które normalnie powstaje za sprawą wyrostków stawowych górnych – których kręg szyjny drugi nie posiada. Stąd nerw rdzeniowy drugi biegnie do tyłu od powierzchni stawowej górnej.

Palpacja:

• Pierwsza wypukłość, którą wyczuwamy przesuwając się poniżej kości potylicznej jest wyrostkiem kolczystym kręgu obrotowego.

Kręg VII (wystający, prominens)

Siódmy kręg szyjny ma przede wszystkim długi, nierozdwojony wyrostek kolczysty. Jego trzon jest masywniejszy od wyżej umiejscowionych kolegów, a wyrostki poprzeczne bardziej wystające.

Przez otwór wyrostków poprzecznych zwykle nie przechodzi tętnica ani żyła kręgowa.

Może mieć powierzchnie stawową dla głowy żebra na swym dolnym brzegu.

Palpacja:

• Wyrostek kolczysty jest bardzo dobrze wyczuwalny, nie chowa się pod palcem w trakcie wyprostu szyi.
• Można wypalpować wyrostki poprzeczne i stawowe.

Test sprawdzający